Op 1 april bekijk ik alles wat ik online voorbij zie komen met lichte scepsis. Ja ja, zal wel een 1 april grap zijn, of toch niet? Op een dag als vandaag zijn we er misschien met z’n allen even extra scherp op, maar ook op gewone dagen wordt onze perceptie van het nieuws beïnvloed en kunnen we eigenlijk niet zomaar alles voor waar aannemen.
Door de opkomst van social media en online nieuws weten we zaken vaak sneller én uit eerste hand. We hoeven niet meer op de krant van morgenochtend te wachten met een gekaderde foto van een studentenprotest of stipt om 8-uur voor de buis te zitten voor beelden van bombardementen aan de andere kant van de wereld. Burgerbronnen zijn aan de ene kant waardevol, maar brengen aan de andere kant ook een risico met zich mee. Want is de video van de laatste seconden voor het neerstorten van het German Wings toestel nu wel of niet echt?
Foto’s en video’s zijn redelijk gemakkelijk te manipuleren. Sommige mensen suggereren zelfs dat de maanlanding in 1969 in scène zou zijn gezet, met behulp van filmmaker Stanley Kubrick. En er zijn legio voorbeelden van iconische foto’s die uit hun context zijn gerukt en daardoor geen waarheidsgetrouw beeld geven.
Jaren geleden las ik het boek van Joris Luyendijk over zijn tijd als correspondent in het Midden-Oosten. Er gaapte een kloof tussen wat hij ‘in het veld’ zag en wat hij kon verslaan voor radio en tv-items. Vaak moest hij de meest actuele informatie zelfs uit Hilversum of van andere bronnen krijgen, om dit vervolgens in een live reportage toe te lichten. En dan NBC nieuwslezer Brian Williams. Hij zei dat hij tijdens een reportage in Irak in 2003 in een gevechtshelikopter had gezeten en werd geraakt door raketgranaten. Alle negen miljoen kijkers van Nightly News namen het voor waar aan, maar veteraren spraken het later tegen; Williams was niet aan boord van de helikopter. Een slechte zet voor de betrouwbaarheid van dit Amerikaanse journaal.
En dan heb ik het nog niet gehad over geruchten die veelal door media worden overgenomen als feit. Dit zien we veel voorbij komen in de consumentenelektronica, waar een constante geruchtenstroom rondom nieuwe smartphones, tablets en wearables orde van de dag is. Regelmatig word ik zelfs door familie en vrienden aangesproken op een nieuw product van een van mijn klanten, nog voordat zo’n product officieel het daglicht heeft gezien.
De vraag blijft: wat is waar? Een dag als 1 april zet ons allemaal weer even op scherp. Ik hou in ieder geval vast aan mijn gezonde scepsis – ook op alle dagen erna.
Linda
Meer nieuws ›